“Хүмүүнд төр эрхэм, Төрд хүмүүн эрдэнэ” гэсэн уриатай хүн ам, орон сууцны 2010 оны тооллого орон даяар энэ өдрүүдэд явагдаж байна. Тооллого дуустал энэ уриаг агуулсан мессеж гар утсан дээр минь нэлээд ирж, хөөрхөн хэдэн спам болох нь. Анх Богд хааны зарлигаар 1918 онд тооллого явуулж, Монголын хүн ам 647,500 гэж тоолсноос хойш энэ удаагийн тооллого 10 дахь тооллого нь болж байгаа юм байна.
Манайх гэртээ энэ тооллогод хамрагдаж гэр бүлээрээ бүртгүүллээ. Харин аав маань хөдөө аймагтаа тооллогын комисст орчихсон их л завгүй байгаа сурагтай. Тооллогод хамрагдсан том хүн, хүүхэд бүрт ялгаагүй хүн бүрт “ТООЛОГДОВ” гэсэн дээрх бичгийг олгож байна. Энэ бичгээ үзүүлээд бусад хот, хөдөө орон нутаг уруу чөлөөтэй явж болно гэнэ. Тоолуулаагүй буюу ийм бичиггүй бол одоо байгаа суурин газраас нь гадагш гаргахгүй юм байх.
Тоолуулсны дараахан энэ хүн амын тооллоготой холбоотой ганц хоёр бодол төрөөд түүнийгээ энэ бичлэгээр оруулахаар шийдлээ.
Юу гэвэл манай улс малынхаа тоог мэддэг мөртлөө иргэнийхээ тоог мэддэггүй гэсэн шүүмж яваад байдаг. “Мал сүрэг бол үндэсний баялаг мөн бөгөөд төрийн хамгаалалтад байна” гээд үндсэн хуулиндаа иргэнээсээ дутахгүй тунхаглачихсан болохоор малынхаа тоог мэдэж байх нь аргагүй ч биз. Гэхдээ иргэнээсээ дээгүүр мал сүрэг байхгүй нь ойлгомжтой.
Харин манай төр эрдэнэ гэж дээдлээд байгаа хэний хэн гэдэг хичнээн иргэнтэй, хичнээн нь гадаадад байгааг яг таг мэддэггүй, шилжилт хөдөлгөөний олигтойхон шиг найдвартай бүртгэлийг хийж чаддаггүй. Хилийн цаана гадаадад байтугай хилийн дотроо хүний өөрийн хичнээн иргэн байгаагаа яг таг мэдэхгүй байгаа нь үнэн. Ямар сайндаа хөдөөний нэг нөхөр анх удаа гадагш Солонгос уруу гарч ажиллахаар шийдээд хотод ирж гадаад пасспортоо авахаар хөөцөлдвөл та аль таван жилийн өмнө Солонгос уруу гарчихсан хүн байна гэсэн хариуг хариуцах төрийн байгууллагаас нь аваад ам нь ангайхав дээ.
“You can't manage what you don't measure” гэсэн үг байдаг. Мөхөс би үүнийг хөрвүүлвэл “хэрвээ та аливаа зүйлийг тоолж, хэмжиж чадахгүй бол түүнийг удирдаж (хуваарилаж) бүр ч чадахгүй” гэсэн үг болвуу. Энэ үгнээс бодвол бид хаана хичнээн Монгол улсын иргэн амьдарч байгаа бүртгэл, тоог нь мэдэхгүй бол хамгийн наад зах нь хаана хэнд зориулж хичнээн худаг ус гаргаж, цэцэрлэг, сургууль, эмнэлэг барьж цаашилвал нөгөө яриад байгаа улс төрийн амлалт болсон бэлэн мөнгөө зөв шударгаар иргэддээ хуваарилаж, хүртээж чадахгүй. Хуваарилвал харин бүдүүн тойм хуваарилалт хийнэ. Мэдээж бүдүүн тойм хуваарилалт нь хэдэн дээгүүр дарга нар өөрсөндөө л ахиухан хуваарилах боломжийг л олгоно.
Тэгэхээр энэ удаагийн тооллого нь дараа дараачийн хөгжлийн суурь, тооллогын үр дүн нь өөрөө маш үнэ цэнэтэй мэдээлэл болох нь ойлгомжтой.
Мөн мэдээллийн технологийн салбарт ажилладаг жирийн иргэн хүний хувьд надад бас сонирхолтой санагдсан зүйл энэ тооллогод байна. Гадаадад сурч, ажиллаж амьдарч байгаа 200 мянга гаруй иргэнээ интернэтээр тоолох боломжийг анх удаа олгожээ. Орчин үеийн интернэт, мэдээллийн технологийн ололтыг тооллогодоо ашиглаж байгаа нь өөрөө том алхам юм.
Манайх гэртээ энэ тооллогод хамрагдаж гэр бүлээрээ бүртгүүллээ. Харин аав маань хөдөө аймагтаа тооллогын комисст орчихсон их л завгүй байгаа сурагтай. Тооллогод хамрагдсан том хүн, хүүхэд бүрт ялгаагүй хүн бүрт “ТООЛОГДОВ” гэсэн дээрх бичгийг олгож байна. Энэ бичгээ үзүүлээд бусад хот, хөдөө орон нутаг уруу чөлөөтэй явж болно гэнэ. Тоолуулаагүй буюу ийм бичиггүй бол одоо байгаа суурин газраас нь гадагш гаргахгүй юм байх.
Тоолуулсны дараахан энэ хүн амын тооллоготой холбоотой ганц хоёр бодол төрөөд түүнийгээ энэ бичлэгээр оруулахаар шийдлээ.
Юу гэвэл манай улс малынхаа тоог мэддэг мөртлөө иргэнийхээ тоог мэддэггүй гэсэн шүүмж яваад байдаг. “Мал сүрэг бол үндэсний баялаг мөн бөгөөд төрийн хамгаалалтад байна” гээд үндсэн хуулиндаа иргэнээсээ дутахгүй тунхаглачихсан болохоор малынхаа тоог мэдэж байх нь аргагүй ч биз. Гэхдээ иргэнээсээ дээгүүр мал сүрэг байхгүй нь ойлгомжтой.
Харин манай төр эрдэнэ гэж дээдлээд байгаа хэний хэн гэдэг хичнээн иргэнтэй, хичнээн нь гадаадад байгааг яг таг мэддэггүй, шилжилт хөдөлгөөний олигтойхон шиг найдвартай бүртгэлийг хийж чаддаггүй. Хилийн цаана гадаадад байтугай хилийн дотроо хүний өөрийн хичнээн иргэн байгаагаа яг таг мэдэхгүй байгаа нь үнэн. Ямар сайндаа хөдөөний нэг нөхөр анх удаа гадагш Солонгос уруу гарч ажиллахаар шийдээд хотод ирж гадаад пасспортоо авахаар хөөцөлдвөл та аль таван жилийн өмнө Солонгос уруу гарчихсан хүн байна гэсэн хариуг хариуцах төрийн байгууллагаас нь аваад ам нь ангайхав дээ.
“You can't manage what you don't measure” гэсэн үг байдаг. Мөхөс би үүнийг хөрвүүлвэл “хэрвээ та аливаа зүйлийг тоолж, хэмжиж чадахгүй бол түүнийг удирдаж (хуваарилаж) бүр ч чадахгүй” гэсэн үг болвуу. Энэ үгнээс бодвол бид хаана хичнээн Монгол улсын иргэн амьдарч байгаа бүртгэл, тоог нь мэдэхгүй бол хамгийн наад зах нь хаана хэнд зориулж хичнээн худаг ус гаргаж, цэцэрлэг, сургууль, эмнэлэг барьж цаашилвал нөгөө яриад байгаа улс төрийн амлалт болсон бэлэн мөнгөө зөв шударгаар иргэддээ хуваарилаж, хүртээж чадахгүй. Хуваарилвал харин бүдүүн тойм хуваарилалт хийнэ. Мэдээж бүдүүн тойм хуваарилалт нь хэдэн дээгүүр дарга нар өөрсөндөө л ахиухан хуваарилах боломжийг л олгоно.
Тэгэхээр энэ удаагийн тооллого нь дараа дараачийн хөгжлийн суурь, тооллогын үр дүн нь өөрөө маш үнэ цэнэтэй мэдээлэл болох нь ойлгомжтой.
Мөн мэдээллийн технологийн салбарт ажилладаг жирийн иргэн хүний хувьд надад бас сонирхолтой санагдсан зүйл энэ тооллогод байна. Гадаадад сурч, ажиллаж амьдарч байгаа 200 мянга гаруй иргэнээ интернэтээр тоолох боломжийг анх удаа олгожээ. Орчин үеийн интернэт, мэдээллийн технологийн ололтыг тооллогодоо ашиглаж байгаа нь өөрөө том алхам юм.
Нөгөөтэйгүүр гадаад оронд байгаа иргэддээ тооллогын талаарх мэдээллийг сайтар түгээж, хүн орхилгүй интернэт тооллогодоо хамруулах нь чухал болвуу. Эх орондоо биш харь оронд амьдралын эрхээр ажиллаж амьдарч байгаа ч гэсэн эх орныхоо хувь хишгээс хүртэх ёстой түмэндээ нэртэй, төрдөө данстай байх бидний л нэг хэсэг. Тооллогоор тухайн иргэний тэндээ хийж байгаа ажил, сурсан боловсрол мэргэжлийг бүртгэлдээ бүрэн хамруулах нь бас л чухал. Хүний сурсан чадвар гэдэг бол жинхэнэ үнэт эрдэнэ. Тэр эрдэнийг өвөртөлсөн иргэнээ хамгийн түрүүнд дуудаж, их өндөр үнэтэй ажлуулдаг гадныхны оронд орчин нөхцөлийг нь бэлдээд, өөрсдийн иргэнээ ахиухан ажлуулах боломж ч уул уурхайг дагаад нээгдэж байна.
Цаашлаад гадаадад байгаа иргэнээ тоолоод бүртгээд авчихвал тэдгээр иргэнээ их хурал, ерөнхийлөгчийн сонгуульд интернэтээр оролцох боломжийг нь нээн, сонгох эрхээр нь хангаж яагаад болохгүй гэж? Тийм боломж нь техник технологи талаасаа бүрэн байгаа. Энэ талаар бодоод, хэрэгжүүлээд эхлэх нь чухал санагддагийн.
За тэгээд тооллогын үр дүнг чих тавин хүлээж сууя. Монголын хүн ам маш олон болж тоологдох болтугай!
Цаашлаад гадаадад байгаа иргэнээ тоолоод бүртгээд авчихвал тэдгээр иргэнээ их хурал, ерөнхийлөгчийн сонгуульд интернэтээр оролцох боломжийг нь нээн, сонгох эрхээр нь хангаж яагаад болохгүй гэж? Тийм боломж нь техник технологи талаасаа бүрэн байгаа. Энэ талаар бодоод, хэрэгжүүлээд эхлэх нь чухал санагддагийн.
За тэгээд тооллогын үр дүнг чих тавин хүлээж сууя. Монголын хүн ам маш олон болж тоологдох болтугай!
No comments:
Post a Comment